අපේ පුස්තකාලයේ ඉතිහාසය
දැනුමේ උරුමයක් ප්‍රතිනිර්මාණය කෙරේ
යාපනය මහජන පුස්තකාලය ශ්‍රී ලංකාවේ දෙමළ සංස්කෘතික උරුමයේ වැදගත් මූලික ගලක් ලෙස පිළිගැනේ. 1935 ජනවාරි 1 වනදා එය යාපනය නගර සංවර්ධන සභාවේ පාලනය යටතට ගෙන ආවේය.
ඊට පෙර, 1934 අගෝස්තු මාසයේදී යාපනය රෝහලේ වීදියේ ඇති කුඩා කුලියට ගත් කාමරයක පොත් 844 ක් සහ සම්භාව්‍ය පුවත්පත් 30 ක් සමඟ කුඩා උත්සාහයක් ලෙස ආරම්භ විය. පසුව පොත් එකතුව වැඩි වූ නිසා, 1935 ජනවාරියේදී එය යාපනය ප්‍රධාන වීදියේ ඇති කුලියට ගත් ගොඩනැගිල්ලකට මාරු කරන ලදී
යාපනයේ පළමු නගරාධිපතිවරයෙකු වූ සාම් ඒ සභාපති මහතා මහජන පුස්තකාලය නවීකරණය කිරීමට විශේෂ කැපවීමක් දැක්වීය. ඔහුගේ නායකත්වය යටතේ, යාපනය මහජන පුස්තකාලය සරල ආරම්භයකින් දැනුම් මධ්‍යස්ථානයක් ලෙසින් දකුණු ආසියාවේ ප්‍රධාන සංස්කෘතික ආයතනයක් බවට පත් විය.
1952 දී, සභාපති මහතා යාපනය මධ්‍යම පුස්තකාල සංගමය ස්ථාපනය කළේය. එවකට පූජ්‍ය පියානු ගුරු ලොං (Rector) මහතා උප සභාපති ලෙස පත් විය. ඔවුන්ගේ දුර දැක්ම සහ සමාගම්කාරීත්වය පුස්තකාල සංවර්ධනයට ශක්තිමත් පදනමක් විය.
පූජ්‍ය Timothy M.F. Long තවත් රටවල් බොහෝවකට ගොස් ස්ථිර පුස්තකාල ගොඩනැගිල්ලක් සඳහා අරමුදල් එකතු කිරීමට දැඩි උත්සාහ ගත්තාය. ඇමරිකානු තානාපති Philip K. Crowe, බ්‍රිතාන්‍ය උසස් කොමිෂන් සර් Cecil Sayers ආදිය විසින් ලබාදුන් පරිත්‍යාගයත් මේ උරුමය තහවුරු කළේය.
ප්‍රථම ඉදිකිරීම් අවසන් වූ පසු, 1959 ඔක්තෝබර් 11 වන දින, යාපනය නගරාධිපති ලෙස සිටි අල්ෆ්‍රඩ් දුරයප්පහ විසින් නව පුස්තකාල ගොඩනැගිල්ල විවෘත කළේය. එය යාපනයේ සංස්කෘතික ඉතිහාසයේ ගෞරවයට පාත්‍ර වූ අවස්ථාවකි.
කීර්තිමත් විද්වතුන් සහ අනුග්‍රාහකයන් තම අගනා පොත් සහ අත්පොත් පරිත්‍යාග කළ අතර, පුස්තකාලය දෙමළ සංස්කෘතික උරුමයේ සංකේතයක් බවට පත් විය.
1981 ජූනි 1 – විනාශයේ දිනය
අවාසනාවකට, 1981 මැයි අවසානයේ (ජූනි 1 දින අළුයම) ජාතික ගැටුමකදී පුස්තකාලය සැලසුම්කර ගිනිතැබීමෙන් විනාශ විය. අගනා සාහිත්‍ය හා ඉතිහාසික ලේඛන විනාශ විය. මේ සිද්ධිය දෙමළ ජනතාවට සංස්කෘතික විනාශයක බලවත් සංකේතයක් විය.
ඉතාම ප්‍රසිද්ධ දැනුම් මහා විද්‍යාලයක් වූ යාපනය මහජන පුස්තකාලය අළු බවට පත් වී, දෙමළ සමාජය පමණක් නොව, මනුෂ්‍ය ජාතියම කම්පනය කළේය. සමහර සිංහල විද්වතුන් ද මෙය ගැන දුක්වූහ. H.A.I. ගුණතිලක මෙය ” සමාජ උන්මාදයේ මෘගයානුකූල සාක්ෂියක්” ලෙස විස්තර කළේය. පූජ්‍ය H.S. ඩේවිඩ් මෙම ගිනි දැල්වීමේ සිද්ධිය දැක කම්පනයෙන් මියගිය බවත් කියයි.
නැවත උත්තානය
දිගුකාලීන දේශපාලන ගැටුම් අවසන් වූ පසු, 2004 පෙබරවාරි 23 දින, පුස්තකාලය නැවත ජනතාවට විවෘත විය. 1998 දී ගරු චන්ද්‍රිකා කුමාරතුංග මැතිනියගේ ප්‍රධානත්වයෙන් පළාත් හා විදේශීය පරිත්‍යාගශීලින්ගේ සහයෝගයෙන් නැවත ඉදිකිරීම් ආරම්භ විය. දේශපාලන තත්ත්වය හේතුවෙන් යාපනය නගර සභාවේ නගරාධිපති Sellan Kandaiyan ඇතුළු සාමාජිකයින් 21 දෙනෙක් එකඟව ඉල්ලා අස්වූ අතර, එම අවස්ථාවේදී පුස්තකාලය විවෘත කිරීමට අවසර ලැබුණි. 2004 පෙබරවාරි 23 දින කිසිදු උත්සවයක් නොමැතිව, ශිෂ්‍යයන් භාවිතා කළ හැකි පරිදි නිහතමානීව විවෘත කරන ලදී.